Ötekileştirme Olgusu Üzerine

“Öteki”, bir ya da daha fazla kişi, kültür ya da toplum tarafından, geçmiş veya güncel ilişkiler referans alınarak, dikey (sınıfsal) ya da yatay (etnik vb.) olarak farklılaştırılmış ve ayrıştırılmış olan, kişi, grup, sınıf, halk vb. şeklinde tanımlanabilir. “Ötekinin/Ötekilerin” belirlenmesindeki esas unsur, durumun eylemsel yani toplumsal boyutundadır; bu da ötekileştirmedir.

“Ötekileştirme” bir imge yaratmak, düşünme ve algı biçimidir diyebiliriz. Kendinden farklı olanları, farklıları aşağılama, değersizleştirme, damgalama (stigma) ile birlikte düşman haline getirmeyi ifade eder. Ötekileştirme, ilk adım bölme, sonrasında değersizleştirme ve dışlama olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilir.

Bir başka ifadeyle bir ya da birkaç kişiyi, grubu, etniği ya da ulusu dışarıda bırakmak, bir mesafeyi korumak için uzaklaştırmak ve farklılaştırmak amacıyla, birçok halk, grup veya toplum, kendilerinden olmayanlar şeklinde tanımladıkları hakkında, çeşitli klişeler ve yargılar üretmektedir. Bu yargıların üretiminde “Ben” (ya da “Biz”) ögesinin içeriği önemli yer tutar. Çünkü “Öteki” olana yaklaşım ve bunun biçimi “Ben” ögesinin kendisinden kaynaklanır.

Ötekileştirme, kimlik farklılıklarının özselleştirilmesi, yani doğal farklılıklarmış gibi algılanması ilkesine dayanır. Ötekileştirme, kimliklerin toplumsal süreçlerin sonunda ortaya çıkmış, inşa edilmiş, kurulmuş karakterlerini görmezden gelerek, bir toplumsal gruba ait farklı bir özelliğin, sadece bu gruba özgü, bu grubun tüm üyelerince paylaşılan, doğal, içkin, kalıcı, değişmez bir “öz” teşkil ettiği iddiasını tartışılmaz bir gerçek olarak kabul eder. Böylelikle, ötekileştirme söylemlerinde “bütün zenciler saldırgandır”, “bütün kadınlar yalancıdır”, “bütün Avrupalılar ahlaksızdır”, “bütün Müslümanlar potansiyel teröristtir”, “bütün Yahudiler kurnazdır” veya “bütün Meksikalılar tembeldir” gibi genellemelere sıkça rastlanır.

Toplum genelinin dışına itilen kesim azınlıktır. Azınlık marijnine itilerek, norm dışı bırakılarak yalnızlaştırılır, ötekileştirilir. Bazen ötekileştirme tehlikeli boyutlara varır, ötekileştirme, kitle psikolojisi ile zaman zaman “ötekinin reddine, linç edilmesine, yok edilmesine kadar gidebilir.

Konuyla İlgili Diğer Yazılarım

2. Bölüm Ötekileştirme İdeolojisinin Psikanalitik ve Kitle Psikolojisi Söylemi
3. Bölüm Ruh Hastalıklarına Yönelik Ötekileştirme ve Damgalama (Stigma)
4. Bölüm Ötekileştirme ve Bekaret Olgusu
5. Bölüm “Ötekileştirme” Kavramına Ruhsal Hastalıklar Ve Bekaret Olgusu Açısından Psikolojik Bir Bakış / Sonuç